Bệnh tuyến trùng thối rễ vàng lá cà phê

Nguyên nhân tuyến trùng gây vàng lá thối rễ ở cà phê

Bệnh vàng lá thối rễ ở cây cà phê tại Tây Nguyên thường xuất hiện do sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm tác nhân sinh học, môi trường, và kỹ thuật canh tác không phù hợp.

Tác nhân sinh học:

• Tuyến trùng: Các loài tuyến trùng như Pratylenchus coffeae và Meloidogyne incognita tấn công rễ cây, gây ra các vết thương cơ học, làm rễ sưng tấy, xuất hiện u sần hoặc thối nhũn. Điều này làm cây mất khả năng hấp thụ nước và dinh dưỡng, dẫn đến vàng lá.
• Nấm bệnh: Nấm Fusarium solani, Phytophthora spp., và Rhizoctonia solani xâm nhập qua các vết thương do tuyến trùng hoặc cơ giới, gây thối rễ. Nấm làm tắc nghẽn mạch dẫn, khiến lá vàng, rụng, và cây suy kiệt.
• Rệp sáp và nhện đất: Các côn trùng này tạo điều kiện cho nấm bệnh xâm nhập bằng cách gây tổn thương rễ hoặc thân cây.

Điều kiện môi trường:

• Đất đỏ bazan và thoát nước kém: Đất bazan tại Tây Nguyên, dù phù hợp với cây cà phê, nhưng dễ bị chai cứng và thoát nước kém, đặc biệt vào mùa mưa. Độ ẩm cao kéo dài tạo môi trường lý tưởng cho tuyến trùng và nấm phát triển.
• Khí hậu nóng ẩm: Bệnh vàng lá thối rễ phát triển mạnh vào cuối mùa khô và đầu mùa mưa, khi nhiệt độ và độ ẩm cao, tạo điều kiện cho nấm và tuyến trùng sinh sôi.
• Độ pH đất thấp: Đất canh tác lâu năm thường có pH từ 4.2–4.5, làm giảm khả năng hấp thụ dinh dưỡng và tăng nguy cơ bệnh.

Kỹ thuật canh tác không phù hợp:

• Tái canh trên đất cũ: Việc trồng lại cà phê trên đất đã nhiễm mầm bệnh từ vụ trước mà không xử lý triệt để khiến tỷ lệ bệnh cao, đặc biệt ở năm thứ 2–3 sau tái canh.
• Thiếu phân hữu cơ và bón phân không cân đối: Vườn cà phê thiếu phân hữu cơ hoặc bón phân hóa học không hợp lý dẫn đến cây suy yếu, dễ bị bệnh.
• Tưới tràn hoặc xới xáo gây tổn thương rễ: Các hoạt động này tạo vết thương cơ giới, là “cửa ngõ” cho tuyến trùng và nấm xâm nhập.
  

Biểu hiện bệnh tuyến trùng thối rễ vàng lá trên cây cà phê

Bệnh dễ nhận thấy nhất vào năm thứ 2–3 sau tái canh hoặc ở các vườn cà phê lâu năm không được chăm sóc đúng cách.

- Trên cây: Lá vàng, bắt đầu từ tầng lá dưới (lá già) và lan dần lên lá non. Lá dễ rụng, đặc biệt vào đầu mùa khô hoặc sau khi dứt mưa. Đọt chùn, cây sinh trưởng kém, ít cành thứ cấp, quả non rụng sớm.
Trên rễ: Khi đào nhẹ quanh gốc, rễ tơ bị thối đen, mềm nhũn, dễ đứt. Rễ có mùi ẩm mốc, cây dễ đổ ngã khi gặp gió mạnh do mất thăng bằng.

Do tuyến trùng Pratylenchus coffee: Sợi rễ tơ xuất hiện các vết thối đen, đầu rễ tơ bị thối. 

Do tuyến trùng Meloidogyne spp.: Rễ tơ xuất hiện các vết nốt sưng với nhiều hình dạng, kích thước khác nhau. 

Do tuyến trùng Radopholus similis: Rễ xuất hiện những vết thương lớn, ăn sâu vào rễ cọc. Nếu cây bị nặng, rễ tơ có thể bị thối. 

Thiệt hại do bệnh thối rễ vàng lá trên cà phê

- Tuyến trùng và nấm tấn công, gây hại khiến cây sinh trưởng kém, còi cọc, cho năng suất thấp. 

- Cây cà phê nhiễm bệnh nặng có chết hoặc dễ đổ ngã khi mưa gió do bộ rễ bị phá hủy. 

- Bệnh vàng lá thối rễ lây lan khá nhanh, nếu không kiểm soát kịp thời, đúng cách có thể khiến cả vườn cây nhiễm bệnh, ảnh hưởng nặng nề đến kinh tế của bà con.