Tổng quan về cây cà phê

Cà phê là loại cây công nghiệp có giá trị kinh tế cao. Bên cạnh việc góp phần xóa đói giảm nghèo, tạo công ăn, việc làm cho nhiều hộ gia đình, cà phê còn giúp phủ xanh đồi núi trọc. 

Giới thiệu chung về cây cà phê

Tên thường gọi: Cà phê 

Tên khoa học:  Coffea spp. thuộc họ Thiến Thảo (Rubiaceae) 

Dưới đây là một số đặc điểm thực vật của cây cà phê: 

• Thân: có dạng thân gỗ, với chiều cao dao động từ 6 - 10m (tùy vào giống). Tuy nhiên để việc chăm sóc và thu hoạch diễn ra thuận lợi, hầu hết bà con sẽ cắt tỉa cây và chỉ giữ ở độ cao từ 2 - 4m 
• Lá: có cuống ngắn, hình oval, mặt trên lá có màu xanh nhạt. Chiều dài lá trung bình từ 8 - 15cm, rộng khoảng 4 - 6cm. 
• Rễ: thuộc loại rễ cọc, có nhiều rễ phụ mọc tỏa xung quanh. Rễ chính có thể cắm sâu xuống đất từ 1 - 2,5m. 
• Hoa: tự thụ phấn, có năm cánh màu trắng, nở thành chùm đôi hoặc ba. 
• Quả: hình bầu dục, ban đầu có màu xanh sau đó chuyển sang vàng và cuối cùng là đen. Bên trong quả thường chứa 2 hạt cà phê. 

Theo thống kê của FAO, năm 2020, diện tích trồng cà phê của Việt Nam là 637.563 ha, sản lượng đạt khoảng 1.763.476 tấn [2]. 

Điều kiện sinh trưởng

Nhiệt độ 

Cây cà phê có khoảng nhiệt độ để sinh trưởng và phát triển dao động từ 19 - 23 độ C [1]. Tuy nhiên, phạm vi nhiệt độ thích hợp của từng giống sẽ khác nhau. 

Ví dụ: 

• Cà phê chè

- Nhiệt độ thích hợp để cây phát triển là 15 - 24 độ C. 

- Nhiệt độ trên 25 độ C, khả năng quang hợp của cây sẽ giảm. Nhiệt độ trên 30 độ C cây sẽ ngừng quang hợp. Nhiệt độ dưới 5 độ C cây sẽ ngừng sinh trưởng 

• Cà phê vối 

- Nhiệt độ thích hợp để cây cà phê vối sinh trưởng và phát triển nằm trong khoảng 24 - 30 độ C, thích hợp nhất là 24 - 26 độ C. 

- Nhiệt độ thấp hơn 7 độ C cây sẽ ngừng phát triển. 

• Cà phê mít

-Nhiệt độ thích hợp để cây sinh trưởng và phát triển dao động từ 16 - 26 độ C. 

Lượng mưa 

• Lượng mưa cần thiết để cây cà phê sinh trưởng tốt nằm trong khoảng 1000 - 2000mm. 

Lưu ý: Cây cà phê cần một thời kỳ khô hạn khoảng 2 - 3 tháng vào cuối hoặc sau mùa thu hoạch để quá trình phân hóa mầm hoa diễn ra thuận lợi. 

Ẩm độ  

• Cây cà phê sinh trưởng và phát triển thuận lợi khi độ không khí trên 70%. 
• Giai đoạn nở hoa, cây rất cần độ ẩm cao. Độ ẩm thấp, thời tiết khô hạn, nhiệt độ cao là những yếu tố khiến mầm, nụ hoa bị thối, quả non rụng. 

• Có chế độ tưới nước thích hợp sẽ góp phần gia số lượng hoa, quả cho cây. 

Đất 

• Cây cà phê thích hợp trồng trên đất đỏ Bazan, đất màu mỡ, có độ sâu trên 70cm. 
• pH phù hợp để cây cà phê sinh trưởng, phát triển là 5,5 - 6,5. 

Ánh sáng 

• Cà phê là loại cây ưa ánh sáng tán xạ. 
• Bà con nên trồng các cây che bóng để cây có thể sinh trưởng khỏe, chống chị được các yếu tố ngoại cảnh bất lợi như sương muối, khô nóng. 

Lưu ý: Cây che bóng có tán lá thưa vừa phải và không phải là ký chủ của sâu bệnh gây hại. 

Hiệu quả kinh tế

• Sản phẩm của cà phê là loại thức uống phổ biến và được ưa chuộng trên nhiều quốc gia khắp thế giới. 
• Hạt cà phê là loại hàng xuất khẩu chủ lực của nước ta chỉ đứng sau gạo [3], đóng vai trò cực lớn trong nền kinh tế nước nhà. 
• Tính đến tháng 11 năm 2021, giá cà phê ước tính đạt 41.000 - 42.000 đồng/ kg, quả tươi 8.000 - 8.500 đồng/ kg. Với việc sản xuất cà phê theo các tiêu chuẩn 4C, VietGap, hữu cơ. Nếu năng suất đạt 3,4 tấn/ ha, bà con nông dân sẽ thu được lợi nhuận từ 50.000.000 - 70.000.000 đồng/ ha [4]. 

 

Tài liệu tham khảo

[1] Chu Thị Thơm, 2006. Hướng dẫn trồng cây trong trang trại cà phê, NXB Lao động, trang 8 - 11. 

[2] Thống kê của tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc. 

[3] Daniele Giovannucci và ctv, 2004. Báo cáo Nghiên cứu Ngành Cà phê, Ngân hàng Thế giới - Ban Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, trang 9. 

[4] Tài liệu mạng: Vũ Thảo, Lê Nam, 2019. Nông dân Gia Lai phấn khởi trước vụ thu hoạch cà phê, cổng thông tin điện tử tỉnh Gia Lai.