Tổng quan về cây bí đao

Bí đao là một trong số các giống cây rau màu phù hợp với điều kiện khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa ở nước ta, mang lại hiệu quả kinh tế và nguồn thu nhập đáng kể cho người nông dân.

Giới thiệu chung về cây bí đao

Tên thường gọi: Bí đao, bí xanh

Tên khoa học: Benincasa Hispida thuộc họ Bầu bí (Cucurbitaceae)

Bí đao được biết đến như là một loài thực phẩm bổ dưỡng chứa nhiều Vitamin C, B2, Kali,... thường xuất hiện trong bữa cơm của người Việt. Ngoài ra, bí đao còn là một vị thuốc dân gian dùng để chữa các bệnh như: béo phì, sốt, say nắng,... [1].

Có thể nhận diện cây bí đao bằng các đặc điểm sau:

• Thân: Bí đao là cây thân thảo, có dạng dây leo, mềm, màu xanh. Thân phát triển mạnh, dài khoảng 5 - 6m, có nhiều cấp nhánh (4 - 5 cấp).

• Lá: Lá bí đao màu xanh thẫm mọc ra từ thân, có hình trái tim, đường kính từ 15 - 20cm, bề mặt lá có phủ 1 lớp lông dày và cứng.

• Rễ: Rễ bí đao là rễ chùm, phát triển và lan mạnh trên mặt đất. Trên các đốt thân cũng có thể xuất hiện các rễ bất định.

• Hoa: Bí đao có hoa đơn tính, màu vàng, có năm cánh, mọc thành chùm, được thụ phấn nhờ côn trùng và gió. Kích thước của hoa cái lớn hơn hoa đực.

• Trái: Trái bí đao hình trụ, màu xanh, trên mặt vỏ có lớp lông tơ, chiều dài trái có thể đạt đến 2m (tùy vào từng loại giống mà kích thước trái sẽ khác nhau). 

Hiện nay bí đao được trồng phổ biến ở khắp nơi trên thế giới như: Trung Quốc, Thái Lan, Ấn Độ, Việt Nam,...Theo thống kê của FAO (2020) quốc gia có diện tích trồng bí đao lớn nhất thế giới là Ấn Độ [2]. Ở Việt Nam bí đao được trồng nhiều ở các tỉnh như: Điện Biên, Nghệ An, Bắc Kạn, Phú Thọ,...

Điều kiện sinh trưởng của cây bí đao

Ánh sáng

• Cây bí đao là cây ưa sáng, nếu trong giai đoạn ra hoa tạo trái mà cây bị thiếu ánh sáng, có thể khiến hoa, trái rụng. Thời gian chiếu sáng cần thiết cho cây bí đao là 10 - 12 giờ/ ngày.
• Nếu thời gian chiếu sáng nhiều hơn 12 giờ/ngày cây sẽ không ra hoa, tạo trái. Trong quá trình ra hoa, hình thành quả, cây bí đao đòi hỏi cường độ ánh sáng vừa phải.
• Ánh sáng với cường độ mạnh sẽ làm rụng hoa, trái non bị rụng hoặc thối, màu sắc trái già thay đổi, phẩm chất trái giảm [3].

Nhiệt độ

• Cây bí đao có khả năng chịu nhiệt, chịu hạn tốt, tuy nhiên khả năng chịu rét của cây khá kém. Hạt bí đao cho hiệu suất nảy mầm cao nhất ở nhiệt độ từ 25 - 300C.
• Cây con sinh trưởng tốt ở nhiệt độ 20 - 220C, nhiệt độ dưới 220C sẽ làm cây kém phát triển, dễ nhiễm nấm bệnh. Đối với cây bí đao trưởng thành, nhiệt độ thích hợp nhất để cây ra hoa, hình thành trái là 25 - 300C [3].

Đất

• Khả năng chịu ngập úng của cây bí đao khá kém, vì vậy đất trồng cây bí đao phải là đất có khả năng thoát nước tốt, đồng thời pH của đất phải đạt từ 6,5 - 7.
• Nếu pH đất quá cao hoặc quá thấp sẽ ảnh hưởng xấu đến quá trình sinh trưởng phát triển của cây bí đao hoặc thậm chí không thể tiến hành gieo trồng được [3].

Nước

• Nhờ bộ rễ phát triển mạnh và lan rộng nên khả năng chịu hạn của cây bí đao khá tốt. Ở giai đoạn cây con cần duy trì độ ẩm đất từ 65 -70%. Vào thời kỳ ra hoa, tạo trái, độ ẩm cần thiết để cây phát triển, cho trái to đẹp là 70 - 80% [3].

Lưu ý: Cây bí đao không chịu được ngập úng. Độ ẩm đất quá cao (hơn 80%) đặc biệt là vào giai đoạn phát dục của cây sẽ gây ra hiện tượng vàng lá, rụng hoa, rụng quả, ảnh hưởng lớn đến năng suất của cây bí đao.

Hiệu quả kinh tế của cây bí đao

Điều kiện thời tiết, khí hậu Việt Nam rất phù hợp cho cây bí đao sinh trưởng và phát triển. Đồng thời với các giá trị dinh dưỡng mà bí đao mang lại đã giúp cho thị trường tiêu thụ cây trồng này luôn ở mức cao. 

• Ở các tỉnh miền Bắc như: Điện Biên, Sơn La, Thái Nguyên,... bí đao sặt được trồng phổ biến, cho năng suất từ 55 - 60 tấn/ ha. 
• Ở các tỉnh miền Trung và Nam Bộ như Thanh Hóa, Bình Định, Cần Thơ,... đa số người dân trồng bí đao chanh, năng suất đạt từ 30 - 40 tấn/ ha.
• Giá thành bí đao thu mua tại vườn tính đến đầu năm 2020 dao động từ 6.000 - 12.000 đồng/ kg tùy theo từng mùa vụ. Lãi bình quân mà người dân thu được từ mỗi vụ đạt khoảng từ 150 - 200  triệu/ ha/ vụ [4].

Một số xã, huyện ở các tỉnh như: Điện Biên, Sơn La, Thái Nguyên, Thanh Hóa,.. đã chuyển đổi cơ cấu cây trồng từ ngô, lúa sang cây bí đao rất thành công, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người nông dân.

 

Tài liệu tham khảo

[1] Thái Hà và Đặng Mai (2011) Bạn của nhà nông - Kỹ thuật trồng và chăm sóc một số loại rau. NXB Hồng Đức, trang 80 - 85.

[2] Theo thống kê của FAO 2020.

[3] Tài liệu tập huấn kỹ thuật ICM trên cây bí xanh, 2015. Sở Nông Nghiệp & PTNT Thanh Hóa.

[4] Minh Thái, 2020. Nông dân Nghĩa Đàn lãi 200 triệu đồng/ha từ trồng bí vụ xuân sớm. Trang thông tin điện tử huyện Tân Yên.