Phòng trị bệnh vàng lá thối rễ sầu riêng

Bệnh vàng lá thối rễ là bệnh hại dễ gặp ở cây sầu riêng giai đoạn từ năm thứ 3 trở đi, đặc biệt trong điều kiện thời tiết ẩm ướt như mùa mưa. Bệnh do các loại nấm như Fusarium, Pythium, và Phytophthora,... gây ra, làm ảnh hưởng lớn đến năng suất và sức khỏe cây trồng. 

Bệnh vàng lá thối rễ sầu riêng

Bệnh vàng lá thối rễ sầu riêng hay cây có múi là một bệnh do các loại nấm như Fusarium, Pythium, và Phytophthora gây ra. Thường kết hợp với sự tấn công của tuyến trùng tạo tổn thương trên rễ cây sầu riêng. Bệnh phát triển mạnh trong điều kiện đất chua, úng nước, đặc biệt vào mùa mưa, dẫn đến cây suy yếu, lá vàng, rễ thối, và thậm chí chết nếu không được xử lý kịp thời.

Nhận biết bệnh vàng lá thối rễ sầu riêng

Nhận biết sớm triệu chứng bệnh vàng lá thối rễ là yếu tố then chốt để kiểm soát bệnh hiệu quả. Dưới đây là các dấu hiệu chính:

• Trên lá: Lá vàng dần, bắt đầu từ lá già, sau lan sang lá giữa và lá non, dễ rụng. Ban đầu xuất hiện trên 1 vài cành, sau đó lan ra toàn cây. Tình trạng lá nhỏ, vàng, dễ rụng cũng là dấu hiệu của cây bị rễ yếu
• Quả: Quả nhỏ, kém chất lượng, bị đỏ đít, thối và dễ rụng
• Toàn cây: Chồi non chùn cụp, không phát triển, cành khô
• Trên rễ: Rễ tơ bị mất, rễ lớn thối, có màu nâu, vỏ rễ dễ tuột khỏi phần gỗ. Ở giai đoạn nặng, bệnh lan đến cổ rễ, khiến cây suy kiệt và chết.

Điều kiện phát triển bệnh vàng lá thối rễ ở sầu riêng

Bệnh vàng lá thối rễ xuất hiện do nhiều yếu tố kết hợp, tạo điều kiện thuận lợi cho các loại nấm như Phytophthora, Fusarium solani, hoặc Pythium sp. tấn công rễ cây. Đặc biệt gây hại khi rễ bị tổn thương bởi tuyến trùng, tạo điều kiện cho nấm xâm nhập bao gồm:

• Đất chua và úng nước: Đất có độ pH thấp và thoát nước kém là điều kiện lý tưởng cho tuyến trùng phát triển nhanh, nấm gây bệnh như Fusarium, Pythium hoạt động mạnh. Đặc biệt trong mùa mưa, đất ẩm thấp úng nước rễ cây thiếu oxi, mô rễ yếu, dễ bị nấm và tuyến trùng tấn công.
• Nhiệt độ cao (28–33°C): Đặc biệt trong mùa khô, đất nóng, khiến tuyến trùng phát triển cực nhanh (vòng đời chỉ 20–30 ngày)
• Vườn tái canh không được cải tạo đúng cách, không xử lý mầm bệnh tồn dư từ đất cũ, đất chai cứng, độ tơi xốp kém. Giảm vi sinh vật có ích và tăng mạnh vi sinh vật gây bệnh.
• Sử dụng phân bón không hợp lý: Lạm dụng phân hóa học (NPK) mà không bổ sung phân hữu cơ làm đất chai cứng, giảm vi sinh vật có lợi, khiến cây dễ nhiễm bệnh.
• Căng thẳng rễ: Sử dụng quá nhiều chất kích thích tăng trưởng, ra hoa làm rễ yếu, dễ bị tấn công.
• Yếu tố khác: Trồng cây quá sâu, mật độ trồng cây cao, không vệ sinh vườn, hoặc tưới nước không hợp lý.

Các giai đoạn phát triển của bệnh vàng lá thối rễ sầu riêng

	Giai đoạn 1 (Nhẹ)	Giai đoạn 2 (Trung bình)	Giai đoạn 3 (Nặng)
Lá	Vàng nhẹ từng lá già ở tầng dưới, không lan nhanh. Lá non vẫn xanh nhưng hơi nhỏ, mỏng. Vẫn ra đọt, ra hoa bình thường	Vàng từ gốc lên ngọn theo từng nhánh. Lá non nhạt màu, hơi quăn mép, dễ rụng	Vàng toàn tán, lá non teo nhỏ, ngọn héo, lá rụng hàng loạt. Lá vàng nhưng gân còn xanh (thiếu Mn, Fe nặng
Rễ	Rễ tơ giảm nhẹ, đầu rễ có u sần nhỏ (cỡ đầu kim – 1 mm). Không có mùi hôi.	Rễ nâu đen, dễ tuột vỏ, ít rễ tơ. Có mùi hôi nhẹ, sờ thấy nhớt. Rễ cái có u sần to (1–3 mm).	Rễ đen nhũn, mùi thối rõ, mô rễ rữa nát. Không còn rễ tơ, vỏ rễ tách khỏi lõi.
Đất	Bình thường, tơi xốp.	Bắt đầu đóng mảng, khó tơi xốp, ẩm nặng.	Có mùi hôi, nhờn, nước đọng. Khi xới thấy đất nặng, pH thấp (4.5–5).

Cách phòng ngừa bệnh vàng lá thối rễ sầu riêng

Quản lý bệnh vàng lá thối rễ ở cây sầu riêng thường hiệu quả hơn trong giai đoạn phòng bệnh. Cây nhiễm bệnh, khi có các biểu hiện rõ rệt đã chuyển sang giai đoạn nặng khó phục hồi.

• Chọn giống sạch bệnh: Sử dụng cây giống khỏe mạnh, không lấy giống từ vườn đã nhiễm bệnh.
• Cải thiện đất: Đảm bảo đất tơi xốp, thoát nước tốt bằng cách bón phân hữu cơ (phân chuồng hoai mục, phân vi sinh). Đào mương thoát nước để tránh ngập úng.
• Kỹ thuật trồng: Trồng cây ở độ sâu phù hợp, tránh trồng quá sâu. Quét vôi từ gốc lên khoảng 1m
• Vệ sinh vườn:
  • Thu gom và tiêu hủy lá rụng, quả thối để loại bỏ nguồn bệnh.
  • Cắt tỉa cành già, cành bệnh để vườn thông thoáng.
• Phòng ngừa tuyến trùng nấm bệnh: Với BS12 Nano chistosan
• Cân bằng dinh dưỡng: Hạn chế lạm dụng phân hóa học, bổ sung phân hữu cơ để cải thiện cấu trúc đất, giúp rễ phát triển khỏe mạnh.
• Kiểm soát sâu bệnh: Kiểm soát rệp sáp rễ vào mùa khô để giảm tổn thương rễ, hạn chế cơ hội cho nấm xâm nhập.

Quy trình xử lý bệnh vàng lá thối rễ và phục hồi cây sầu riêng

Bước	Hành động chính	Mục tiêu
Bước 1: Phát hiện & đánh dấu	Ghi nhận, phân biệt vàng lá thối rễ - tuyến trùng với thiếu dinh dưỡng. Đo pH đất.
Bước 2: Xử lý sát khuẩn cân bằng	Tiến hành cắt tỉa cành lá già, cành sâu bệnh để giảm áp lực thoát hơi nước. Phun BS06 (Nano đồng) ướt đẫm thân – cành – lá – mặt dưới tán.	Giảm áp lực, ức chế nấm bên ngoài xâm nhập qua vết cắt và phục hồi mô lá.
Bước 3: Nâng pH đất	Nếu pH < 5.5, nâng pH bằng nước vôi trong hoặc vôi tinh (liều tùy độ chua). Xới 2/3 tán ngoài (sâu 5-10cm).	Mục đích: Cắt rễ hư thối, tạo thông thoáng, nhanh ra rễ mới.
Bước 4: Kiểm tra lại pH	Sau 3–5 ngày, nếu pH vẫn < 5.5, tiếp tục rải bổ sung vôi tinh hoặc dolomite. Nếu pH > 5.5, tiến hành bước xử lý thuốc sinh học.
Bước 5: Xử lý mầm bệnh trong đất	Phun BS12 Nano Chitosan ướt đều thân, cành, lá và dưới tán (sát khuẩn, phục hồi mô, tạo màng bảo vệ rễ). Phối hợp combo BS03 + BS08 tưới ướt đẫm quanh gốc.	Diệt nấm, tuyến trùng và phục hồi vi sinh vùng rễ.
Bước 6: Theo dõi và lập lại	Sau 5–7 ngày, nếu lá ngọn tươi trở lại và vàng lá ngừng lan, lặp lại phun BS12 + BS03 + BS08. Sau 14-20 ngày, bổ sung phân bón hữu cơ để tái cân bằng vi sinh đất.	Phục hồi rễ mới.

Lưu ý theo mùa vụ

• Đầu và cuối mùa mưa: Đây là thời điểm bệnh dễ bùng phát nhất. Tăng cường các biện pháp phòng ngừa như cải tạo hệ thống thoát nước,  đất, bón vôi và Trichoderma.
• Chuyển mùa (mưa sang khô): Theo dõi sát sao để phát hiện sớm triệu chứng và xử lý kịp thời.

Bệnh vàng lá thối rễ trên cây sầu riêng là một thách thức lớn, nhưng có thể kiểm soát hiệu quả nếu áp dụng đúng các biện pháp phòng trị. Việc cải thiện thoát nước, sử dụng phân hữu cơ, và áp dụng thuốc trừ nấm đúng cách sẽ giúp bảo vệ vườn cây, duy trì năng suất và chất lượng trái.