Cúc mâm xôi là một loại hoa cúc phổ biến ở Việt Nam, đặc biệt được ưa chuộng vào dịp Tết nhờ vẻ đẹp sang trọng và ý nghĩa phong thủy như sự sung túc, sum vầy. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết về cách trồng cúc mâm xôi và cách chăm sóc loài hoa này, mời bà con nông dân cùng theo dõi.
1. Trồng cúc mâm xôi vào tháng mấy
Cúc mâm xôi có thể trồng quanh năm nhờ khả năng thích nghi tốt với nhiều điều kiện khí hậu. Tuy nhiên, để hoa nở đúng dịp Tết (thường vào tháng 1-2 dương lịch), nên bắt đầu trồng vào tháng 8 âm lịch (tháng 9-10 dương lịch). Đây là thời điểm thời tiết mát mẻ, ánh sáng đủ, phù hợp cho cây phát triển.
- Chu kỳ sinh trưởng trung bình khoảng 3 tháng, từ khi trồng đến khi nở hoa. Với chăm sóc tốt, hoa có thể nở liên tục trong 1 tháng, đặc biệt vào dịp Tết.
- Một số nhà vườn cũng trồng vào mùa xuân để phục vụ nhu cầu trang trí quanh năm, nhưng vụ đông xuân thường được ưu tiên để tăng giá trị kinh tế.
2. Các giống cúc mâm xôi
Cúc mâm xôi có nhiều giống, nhưng giống phổ biến nhất là loại hoa màu vàng, mọc thành chùm dày đặc, tạo hình cầu tròn, phù hợp cho chậu hoặc giỏ. Một số giống khác có thể có màu cam, hồng, hoặc trắng, nhưng màu vàng được ưa chuộng nhất vào dịp Tết nhờ ý nghĩa may mắn.
- Khi chọn giống, nên ưu tiên cây có chùm hoa đầy đặn, thân cây khỏe mạnh, lá xanh đậm, và rễ phát triển tốt, đặc biệt là cây có rễ chính (taproot) để đảm bảo sự ổn định.
- Một số giống đặc biệt như "cúc mâm xôi chậu đứng" hoặc "cúc mâm xôi giỏ" được lai tạo để phù hợp với mục đích trang trí, thường có kích thước nhỏ hơn, dễ chăm sóc.
3. Cách nhân giống cúc mâm xôi
Nhân giống cúc mâm xôi là bước quan trọng để duy trì giống và mở rộng diện tích trồng. Có hai phương pháp chính:
- Nhân giống cúc mâm xôi bằng phương pháp nuôi cấy mô: Giúp nhân giống số lượng lớn nhanh chóng, cây con đồng đều khỏe mạnh, ít nhiễm bệnh thán thư cháy lá, héo xanh từ các mùa vụ trước.
- Cắt cành: Lấy cành non từ cây mẹ, cắt dài khoảng 10-15cm, loại bỏ lá ở phần gốc, cắm vào đất hoặc vật liệu trồng như cát, xơ dừa để ra rễ. Phương pháp này thường được thực hiện vào đầu xuân, khi cây bắt đầu ra lộc mới, để đảm bảo tỷ lệ thành công cao.
- Chia rễ: Chia rễ từ cây mẹ thành các cây con, phù hợp với cây đã trưởng thành. Cũng nên làm vào đầu xuân để cây con thích nghi tốt với môi trường mới.
Lưu ý: Cần giữ ẩm và che bóng cho cây con trong 1-2 tuần đầu để rễ phát triển.
4. Cách trồng cúc mâm xôi nở đúng dịp tết nguyên đán
Trồng cúc mâm xôi đòi hỏi chuẩn bị kỹ lưỡng để đảm bảo cây phát triển khỏe mạnh và ra hoa đẹp.
4.1. Chuẩn bị đất
- Đất trồng cần tơi xốp, thoát nước tốt, có pH từ 6-6.5. Đất phù sa mới hoặc đất thịt nhẹ là lý tưởng.
- Quy trình chuẩn bị:
- Cày sâu, phơi nắng 3-5 ngày để tăng hoạt động vi sinh hữu ích, diệt trừ mầm bệnh.
- Với đất phù sa, cày và làm luống; với đất sét nặng, cày nhiều lần để đất tơi xốp, tránh đất quá mịn gây đóng váng.
- Xử lý đất bằng vôi để khử trùng, diệt sâu bệnh trước khi trồng.
- Đối với chậu, lót đáy bằng xỉ than hoặc trấu tươi để thoát nước và giữ ẩm, sử dụng hỗn hợp đất gồm phân hữu cơ, đất thịt nhẹ, và xơ dừa.
4.2. Bón phân
- Với diện tích 1 ha, bón lót 15-20 tấn phân hữu cơ (như phân chuồng hoai mục), 500kg phân lân siêu, 100kg KCl, và 70kg urea. Trộn đều với đất, che bằng nilon cho đến khi trồng để giữ dinh dưỡng.
- Trong quá trình sinh trưởng, có thể bón thêm phân hữu cơ như phân gia cầm sinh học, phân trùn quế để cung cấp dinh dưỡng liên tục.
4.3. Khoảng cách và kỹ thuật trồng
- Khoảng cách trồng: 50cm x 60cm, mật độ khoảng 34.000 cây/ha. Trồng xen kẽ để tiết kiệm không gian, đảm bảo ánh sáng và thông thoáng cho cây.
- Kỹ thuật trồng:
- Đào hố đủ sâu và rộng để rễ phát triển, đặt cây vào hố, giữ mực nước đất ổn định quanh thân, đảm bảo cây thẳng.
- Sau khi trồng, che rơm rạ hoặc cỏ khô xung quanh để bảo vệ cây khỏi mưa lớn hoặc gia súc, gia cầm làm hỏng.
- Với chậu, chọn chậu lớn hơn 2-3cm so với chậu cũ, đảm bảo lỗ thoát nước, đặt cây vào và tưới đẫm nước.
4.5. Cách tưới nước
- Tưới nước đều đặn để giữ đất ẩm, nhưng tránh úng nước, vì điều này có thể gây thối rễ.
- Trong mùa khô, có thể tưới 1-2 lần/ngày, tùy thuộc vào độ ẩm đất. Với chậu, đảm bảo nước thoát qua lỗ dưới đáy để tránh ngập úng.
- Vào dịp Tết, nếu cây được đặt trong nhà, cần tưới nước mỗi 2 ngày một lần và xịt sương hàng ngày để duy trì độ ẩm, đặc biệt trong môi trường khô nóng.
5. Cách chăm sóc cúc mâm xôi
Chăm sóc cúc mâm xôi đòi hỏi sự chú ý đến ánh sáng, nhiệt độ, cắt tỉa, và phòng trừ sâu bệnh để cây phát triển khỏe mạnh và ra hoa đẹp.
Ánh sáng và nhiệt độ
- Cúc mâm xôi cần ánh sáng mạnh để phát triển tốt. Nếu thiếu sáng, cây sẽ yếu, thân nhỏ, lá to, ảnh hưởng đến chất lượng hoa.
- Nhiệt độ lý tưởng là 22-24°C. Tránh đặt cây ở nơi quá nóng, đặc biệt trong dịp Tết, vì nhiệt độ cao có thể làm hoa héo rũ.
- Cây phù hợp cả trồng ngoài trời và trong nhà, miễn là có ánh sáng tự nhiên, đặc biệt vào giai đoạn ra hoa.
Cắt tỉa và tạo hình
- Bấm ngọn nhiều lần (thường 4-5 lần trong quá trình sinh trưởng) để cây phát triển thành hình cầu, tăng số lượng cành và hoa, tạo vẻ đẹp đầy đặn. Ngắt đọt lần cuối cho cúc mâm xôi (5 cơi) vào cuối tháng 8 âm lịch, muộn nhất vào đầu tháng 9. Thời gian từ khi ngắt đọt lần cuối đến lúc cây nở hoa vào khoảng 105 - 115 ngày. Mỗi đợt ngắt ngọn cách nhau từ 10 - 25 ngày.
- Sau Tết, cắt tỉa cành yếu, cành héo sau 5-7 ngày để cây phục hồi, di chuyển ra nơi có ánh nắng đủ nhưng tránh ánh nắng gay gắt trực tiếp.
Bón phân
- Bón phân định kỳ, ưu tiên phân hữu cơ như phân chuồng hoai mục, phân trùn quế, hoặc phân gia cầm sinh học.
- Có thể bổ sung phân lân và kali vào giai đoạn cây chuẩn bị ra hoa để tăng chất lượng hoa.
Phòng trừ sâu bệnh
- Cúc mâm xôi dễ bị tấn công bởi rệp, nhện đỏ, hoặc các bệnh như phấn trắng, đốm lá.
- Phòng ngừa bằng cách đảm bảo thông thoáng, không tưới nước lên lá, và sử dụng xà phòng diệt côn trùng hoặc dầu neem để kiểm soát sâu bệnh.
- Nếu phát hiện bệnh, có thể dùng các chế phẩm sinh học như Trichoderma để xử lý, tránh hóa chất độc hại ảnh hưởng đến hoa.
Chăm sóc trong và sau Tết
- Trong Tết: Đặt cây ở vị trí có ánh sáng tự nhiên, như cửa ra vào, vườn hoa, hoặc gần bàn thờ. Tưới nước mỗi 2 ngày, xịt sương nếu trong nhà để duy trì độ ẩm.
- Sau Tết: Di chuyển cây ra nơi có ánh nắng đủ, tránh ánh nắng trực tiếp gay gắt, giữ xa thiết bị điện tử hoặc nguồn nhiệt. Thay đất mới nếu cần để cây phục hồi, có thể ra hoa tiếp tục nếu chăm sóc tốt.
6. Tăng hiệu quả kinh tế với mô hình kết hợp trồng cúc mâm xôi và nuôi cá rô
- Tối ưu hóa không gian: Kết hợp trồng cây và nuôi cá trên cùng một khu vực mặt nước, tăng hiệu quả sử dụng đất và nước.
- Tái sử dụng chất dinh dưỡng: Phân bón từ cây cúc và chất thải cá hỗ trợ nhau, giảm chi phí đầu vào.
- Kiểm soát sâu bệnh: Môi trường nước giúp giảm sâu bệnh đất như tuyến trùng, nấm mốc, vì cây không tiếp xúc trực tiếp với đất bẩn.
- Thu nhập đa dạng: Ngoài bán cúc mâm xôi dịp Tết, người nông dân có thể thu hoạch cá để bán quanh năm.
7. Lưu ý quan trọng
- Cúc mâm xôi là cây lâu năm, nếu chăm sóc tốt, có thể sống và ra hoa nhiều năm. Sau Tết, thay đất mới và tiếp tục bón phân để cây phục hồi.
- Để hoa nở đúng dịp Tết, cần kiểm soát thời gian trồng và điều kiện môi trường, đặc biệt là ánh sáng và nhiệt độ.
- Tránh trồng ở nơi đất ngập úng hoặc thiếu ánh sáng, vì điều này có thể làm cây yếu và giảm chất lượng hoa.
