Ngò rí hay rau mùi là một loại rau thơm được trồng để làm gia vị cho các món ăn hoặc ăn sống, thường được trồng nhiều ở Miền Bắc. Những năm gần đây, nông dân ĐBSCL đã đã trồng ngò rí lấy hạt làm gia vị với diện tích lớn và tập trung, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người sản xuất.

1. Đặc điểm chung của cây ngò rí

Cây có thời gian sinh trưởng ngắn, khoảng 30-40 ngày là có thể thu hoạch lá. Cây ngò rí trồng ở ĐBSCL để lấy hạt có thời gian sinh trưởng chỉ từ 80-90 ngày. Có 2 loại giống ngò rí: 

Nhóm ngò Chỉ: Thân nhỏ màu xanh hoặc tím, lá nhỏ, trổ bông sớm.

Nhóm ngò Bụi: Thân lớn màu xanh, lá lớn, chậm ra hoa hơn ngò Chỉ.

Đặc điểm cây ngò rí

Thân: Là cây thân thảo, cao khoảng 30-50cm.

Lá:

  • Lá ngò rí có màu xanh lục, hình răng cưa, mọc thành từng cụm.
  • Lá non có hình dạng khác với lá già. Lá non có hình thùy tròn, còn lá già có hình lông chim.

Hoa: Hoa ngò rí có màu trắng hoặc trắng hồng, mọc thành từng chùm ở đầu cành.

Quả (hạt): Quả ngò rí có hình cầu, khi chín có màu vàng nâu, có mùi thơm đặc trưng.

Rễ: Rễ cọc, thô, hơi sần.

Đặc điểm của cây ngò rí

2. Thời vụ trồng ngò rí

Thời vụ trồng ngò rí ở miền Bắc và miền Trung

Vụ Xuân: Trồng từ tháng 2 đến tháng 3. Thu hoạch vào tháng 4 đến tháng 6.

Vụ Thu Đông: Trồng từ tháng 9 đến tháng 10. Thu hoạch vào tháng 11 đến tháng 12.

Thời vụ trồng ngò rí ở Miền Nam

  • Chính Vụ:
    • Gieo hạt từ tháng 9 đến tháng 10.
    • Thời gian này đất khô ráo, thích hợp cho cây trổ bông, ra hoa và tạo hạt.
  • Vụ Sớm:
    • Gieo hạt từ tháng 7 đến tháng 8.
    • Xuống giống sớm giúp cây phát triển tốt và cho năng suất cao hơn do thời tiết mát mẻ.
  • Vụ Muộn:
    • Gieo hạt vào tháng 12.
    • Mặc dù thời vụ này có thể trồng, nhưng năng suất thường thấp hơn so với chính vụ và vụ sớm.

Thời vụ trồng ngò rí

3. Điều kiện tự nhiên để trồng ngò Rí

Loại đất: Cây ngò rí có thể trồng trên nhiều loại đất khác nhau, bao gồm cả đất sét, ngoại trừ đất phèn nặng, mặn, và đất luôn bị ẩm ướt hay ngập nước.

Đất phù hợp: Để đạt năng suất cao, nên trồng ngò rí trên đất thịt, tơi xốp, có hàm lượng mùn và dinh dưỡng cao, màu mỡ, có pH từ 5 đến 8, tối hảo là khoảng 6.5. Đất nên có nhiều hữu cơ, thoát nước tốt và khô ráo.

Lưu ý về phân bón: Cây ngò rí trồng trên đất có nhiều đạm hoặc bón nhiều phân đạm sẽ làm giảm mùi thơm đặc trưng của rau mùi.

Ánh sáng: Cây ngò rí mọc tốt ở nơi có nhiều ánh sáng mặt trời hoặc thậm chí ở những nơi có ít ánh sáng.

Thời tiết: Cây không thích thời tiết ẩm ướt, mưa nhiều. Đây là loại cây chịu hạn tốt, nhưng gió nóng và khô trong thời gian trổ hoa có thể làm rụng hoa.

Điều kiện sinh trưởng ngò rí

4. Cách trồng ngò Rí

4.1 Làm đất

Làm sạch đất: Dọn sạch cỏ hoặc gốc rạ nếu trồng trên đất ruộng. Xới đất và phơi 2-3 ngày cho đất ráo mặt.

Xới đất lần thứ hai: Xới đất để kích thước hạt đất khoảng bằng ngón chân cái hoặc lớn hơn một chút.

Rải vôi: Rải vôi khoảng 25- 50 kg/1.000m² tùy vùng đất để cung cấp thêm chất calcium cho cây, nâng độ pH cho đất và xử lý các mầm bệnh có trong đất. Sử dụng các chế phẩm sinh học có thành phần trichoderma spp. để phòng trừ các loại nấm bệnh gây bệnh cho cây.

Lên luống: Lên luống rộng từ 1,2-1,4 m, cao từ 10-15 cm. Giữa hai luống có rãnh rộng 20-30 cm để tiện tưới tiêu và chăm sóc.

4.2 Chuẩn bị hạt giống ngò rí

  • Mật độ gieo: Tùy theo độ nảy mầm của hạt giống và mật độ cây, lượng hạt giống 10-12kg/ha..
  • Ngâm hạt: Hạt ngò rí có vỏ dày, nên ngâm trong nước ấm khoảng 24-30 giờ để hạt hút đủ nước. Trước khi ngâm, đãi bỏ hạt lép.
  • Đãi hạt: Sau khi ngâm nước, đãi hạt giống cho hết nhớt và để ráo.
  • Ủ hạt: Ủ hạt cho ra mầm mới đem gieo (khoảng 3 ngày sau khi ủ). Nếu đủ nước tưới, có thể gieo hạt ngay sau khi ngâm mà không cần ủ.
  • Gieo hạt khô: Có thể gieo hạt khô không cần ngâm ủ, nhưng phải tưới nhiều nước sau khi gieo.

4.3 Gieo Hạt Và Tủ Rơm

  • Gieo hạt: Sạ lan hạt giống lên luống đất đã được sửa soạn.
  • Tủ rơm: Sau khi gieo hạt, phủ một lớp đất mịn và một lớp rơm rạ vừa kín đất để khi tưới nước không làm văng hạt và giữ ẩm cho đất. Lưu ý không tủ rơm quá dày làm cây khó lên.
  • Xử lý rơm: Rơm rạ có thể chứa nhiều mầm bệnh, cần xử lý vôi bằng cách cho 3 kg vôi vào 1 m³ nước, khuấy đều và nhúng rơm trước khi tủ luống.

Cách trồng ngò rí từ hạt

4.4 Tưới Nước

  • Tưới đều: Dùng thùng tưới có búp sen hoặc máy tưới thật đều cho đủ ẩm.
  • Tưới thường xuyên: Từ khi sạ đến khi cây cao khoảng 6cm, tưới 2 lần mỗi ngày. Sau đó, có thể giảm lần tưới 1 ngày một lần và giảm lượng nước tưới dần trong thời gian gần thu hoạch.
  • Thời điểm tưới: Chỉ tưới vào buổi sáng hoặc chiều. Cây ngò rí không phát triển tốt trên vùng đất luôn ẩm ướt, do đó không nên tưới nước quá nhiều. 

Cách trồng ngò rí

- Làm cỏ: Sau khi gieo 1 tháng, nên làm cỏ một lần nữa bằng tay. Nếu làm đất tốt và có tủ rơm sẽ hạn chế cỏ dại rất đáng kể.

- Phân bón:Có thể bón phân (kg/1000m2) cho ngò Rí trồng trên đất thịt pha sét như sau:

Thời điểm bón

(Ngày sau khi gieo)

Phân chuồng

Vôi

Super lân

Urea

NPK

 (16-16-8)

DAP

KCl

Ghi chú

Bón lót

200

25 - 50

10 -15 

 

  

 

  

 

12 - 25

 

 

2

5-7

  

5-7

 

Có lá bàn nạo

20 - 33

 

 

 

5-7 

 

5-7 

  

Nếu cây thu hoạch lá sau lần bón này sẽ ngưng không bón tiếp nữa

34 - 47

 

 

 

5-7

 

5-7 

5

 

48 - 61

 

 

 

 

5-7

  

5-7

Trổ bông

55 - 70

 

 

 

 

5-7

 

5-7

 

           

Phân chuồng, lân và vôi được bón trước khi xới đất để phân được trộn đều vào đất. Cần tưới phân thúc khi cây có lá bàn nạo. Ngưng tưới nước 1 ngày trước khi tưới phân. Phân được ngâm, hòa loãng và tưới đều lên cây, sau đó phải tưới rửa bằng nước chỉ nên tưới cho đất vừa đủ ẩm.

Cách trồng ngò rí

* Cách trồng ngò rí xen

Có thể trồng xen những loại rau ăn lá khác như hành lá, rau cần, ngò địa phương, ... với cây ngò Rí. Tuy nhiên, khi trồng xen nên để ý đến mật độ trồng để ngò Rí không bị cạnh tranh dinh dưỡng và ánh sáng vì hành lá, ngò địa phương phát triển khá nhanh trong giai đoạn đầu so với cây ngò Rí.

5. Thu hoạch và bảo quản

Thu Hoạch

  • Thời gian thu hoạch: Sau khi gieo hơn 1 tháng thì có thể thu hoạch thân và lá để ăn tươi. Nếu lấy hạt, cần nhổ tỉa cây ăn dần, để lại khoảng cách cây phù hợp (5 x 5 cm hoặc 10 x 10 cm).
  • Ngưng tưới nước: Ngưng tưới nước 1 tuần trước khi thu hoạch.
  • Thời điểm thu hoạch hạt: Khi cây có 2/3 số trái chuyển sang màu nâu vàng hay nâu và có mùi thơm thì tiến hành thu hoạch (khoảng 90 ngày), trước khi trái bị rụng. Hạt chưa chín có mùi khó chịu.
  • Thời gian thu hoạch: Thu hoạch vào buổi sáng sớm khi độ ẩm không khí còn cao để hạt không bị bung ra.
  • Cách thu hoạch: Chặt cả cây và phơi cây trong nắng nhẹ vào buổi chiều. Mùa nắng, phơi khoảng 1 ngày là có thể đập lấy hạt.

Thu hoạch ngò rí

Bảo Quản Hạt

  • Tách hạt: Tách hạt khi độ ẩm còn dưới 15%. Hạt quá khô dễ bị bung ra.
  • Phơi hạt: Phơi hạt dưới nắng nhẹ, trên những đệm, nong, nia và được kê để khỏi bị hấp hơi nóng từ sân lát lên. Hạt sau khi phơi phải để mát lại mới cho vào dụng cụ bảo quản.
  • Chất lượng hạt: Người mua đánh giá chất lượng hạt dựa vào mùi thơm, màu sắc và tỷ lệ lẫn tạp. Màu nâu vàng hay nâu sáng, thơm và tỷ lệ sạch đạt trên 99% là tiêu chuẩn để mua bán hạt ngò rí.
  • Phơi hạt đúng cách: Không phơi hạt ở nhiệt độ cao làm mất mùi thơm. Không để hạt gặp mưa lúc thu hoạch hoặc cây bị khô hạn làm màu sắc không đẹp.
  • Phòng tránh: Hạt bị giảm chất lượng nếu bị sâu bệnh, chuột cắn làm trái không chín đủ, lẫn hạt cỏ và các vật lạ khác. Màu sắc quá đậm hoặc hạt bị vỡ trên 5%.
  • Bảo quản: Hạt được bảo quản trong thùng kín, tránh ánh sáng mặt trời. Để giữ mùi tốt, nên sử dụng trong vòng 6 tháng, không tồn trữ quá 1 năm.