Phục hồi vườn cây bị ngập úng sau bão lũ

Ảnh hưởng của ngập úng đối với cây trồng

Khi vườn cây bị ngập chìm trong nước, nhiều vấn đề nghiêm trọng xảy ra, gây suy kiệt và chết cây hàng loạt. Dưới đây là các tác hại chính:

1. Thiếu Oxy, gây nghẹt rễ

• Đất bị bão hòa nước khiến không khí không thể len lỏi vào, làm rễ cây không "thở" được.
• Rễ chuyển sang hô hấp kỵ khí, sản sinh các chất độc như CO2, dẫn đến thối rễ và hư hỏng lông hút – bộ phận quan trọng để hấp thụ nước và dinh dưỡng.

2. Ngộ độc và suy kiệt

• Rễ thối không hút được nước và dinh dưỡng, trong khi cây vẫn thoát hơi nước qua lá.
• Khi trời nắng trở lại sau ngập, cây dễ bị "xốc nhiệt", dẫn đến héo rũ, vàng lá, rụng lá và trái non.

3. Môi trường thuận lợi cho nấm bệnh phát triển

• Độ pH đất giảm mạnh sau ngập, tạo điều kiện lý tưởng cho nấm bệnh phát triển.
• Nấm tấn công qua vết thương ở rễ, lan vào rễ chính và gây chết cây.

4. Đất bị đóng váng

• Sau khi nước rút, lớp váng bùn non dày đặc hình thành trên bề mặt đất, ngăn oxy khuếch tán vào, làm tình trạng nghẹt rễ trầm trọng hơn.

Sai lầm cần tránh để cây không bị suy yếu hơn

• Bón phân hóa học ngay: Rễ tổn thương không hấp thu được, gây lãng phí và ngộ độc thêm cho cây. Bón đạm lúc này dễ làm nứt quả, rụng quả.
• Bón phân hữu cơ chưa hoai mục: Quá trình phân giải tiêu tốn oxy, cạnh tranh với rễ, khiến đất yếm khí và cây chậm phục hồi.
• Đưa máy móc vào vườn: Đất bị nén chặt sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến hệ rễ, làm cây ngạt khí nặng hơn.

Quy trình phục hồi vườn cây sau ngập lụt

Dưới đây là quy trình chi tiết, thực tế và hiệu quả để cứu sống và phục hồi cây trồng sau ngập úng.

Bước 1: Xử lý vườn sau khi nước rút

Mục tiêu: Giải quyết nghẹt rễ và giảm áp lực cho cây.

• Thoát nước khẩn cấp: Dùng máy bơm hoặc khai thông rãnh, đào thêm rãnh phụ để nước rút khỏi vườn nhanh nhất có thể.
• Phá váng bề mặt: Khi đất se lại, dùng cào nhẹ phá lớp váng, giúp đất thông thoáng và oxy xuống rễ.
• Cắt tỉa & tuyển trái:
• Cắt bỏ cành gãy, dập.
• Nếu cây mang trái bị ngập trên 2 ngày và có dấu hiệu héo, tuyển bỏ ít nhất 50% trái để tập trung dinh dưỡng cứu cây mẹ. Để nhiều trái, cây mất sức nuôi trái và phục hồi dễ dẫn đến suy kiệt.
• Phun dưỡng lá cấp cứu: Nếu nước rút chậm, sử dụng các phân bón qua lá để bổ sung dinh dưỡng cần thiết để duy trì sức sống cho cây.

Bước 2: Cải tạo đất trồng, vườn, dọn dẹp mầm bệnh

Mục tiêu: Xử lý mầm bệnh và tạo điều kiện cho cây phục hồi.

Thời điểm: Thực hiện ngay sau khi nước rút và đất đã được phá váng.

Dùng vòi nước áp lực nhẹ phun rửa sạch lớp bùn đất bám trên thân, lá cây. Việc này giúp lá quang hợp trở lại và ngăn ngừa nấm bệnh.

Thu gom rác thải, cành cây gãy đổ, quả rụng... ra khỏi vườn để tiêu hủy, tránh tạo môi trường cho sâu bệnh trú ngụ và phát triển.

Cố định lại cây nghiêng, đổ: Đối với những cây bị nghiêng, dùng cọc (gỗ, tre) chống đỡ để cây đứng thẳng lại. Lưu ý: Không nén đất quá chặt ở gốc ngay lúc này vì đất vẫn còn rất ướt. Chỉ cố định cây một cách tương đối.

Xới nhẹ: Dùng cuốc hoặc cào xới nhẹ lớp đất mặt (sâu khoảng 5-7 cm) xung quanh gốc để phá váng, giúp đất thông thoáng. Tuyệt đối không cuốc sâu vì sẽ làm đứt rễ non đang rất yếu.

Bón vôi: Rải đều vôi bột (CaCO3) hoặc Dolomite (CaMg(CO3)2) lên mặt đất với liều lượng 50-70 kg/1000m² để khử phèn, sát khuẩn và nâng pH đất.

Tưới thuốc trị nấm: Sau khi bón vôi 2-3 ngày, tiến hành tưới các loại thuốc trừ nấm vào vùng rễ. Ưu tiên các sản phẩm sinh học chứa nấm đối kháng Trichoderma. Việc này giúp ngăn ngừa hiệu quả bệnh thối rễ, vàng lá.

Bước 3: Tăng dinh dưỡng, sức đề kháng cho cây qua phân bón lá

Mục tiêu: Cung cấp dinh dưỡng tức thời khi rễ chưa hoạt động tốt.

Phun phân bón lá: Lúc này, bộ rễ còn rất yếu, chưa thể hấp thu dinh dưỡng qua đất. Biện pháp hiệu quả nhất là phun phân bón lá.

Ưu tiên các loại phân bón có hàm lượng Lân (P) và Kali (K) cao, kết hợp các axit amin, rong biển để kích thích ra rễ.

Tránh các loại phân có hàm lượng Đạm (N) cao vì sẽ làm cây ra đọt non yếu, dễ bị sâu bệnh tấn công.

Tưới gốc: Có thể sử dụng các sản phẩm kích rễ như phân hữu cơ Humic, tưới nhẹ quanh gốc để hỗ trợ bộ rễ phát triển.

Tần suất: Phun 3-5 ngày/lần cho đến khi cây ra lá non và chuyển sang lá lụa.

Bước 4: Bón gốc khi cây bắt đầu hồi phục

Mục tiêu: Hỗ trợ cây phục hồi hoàn toàn.

• Thời điểm: Sau 5-7 ngày từ Bước 2, khi lá cây tươi tỉnh trở lại.
• Loại phân: Dùng phân hữu cơ vi sinh
• Phun lá tiếp tục: Với vườn ngập nặng, tiếp tục kết hợp với phân bón lá để tăng cường sức phục hồi.

Chăm sóc và phòng bệnh cho cây trồng giai đoạn sau phục hồi

Khi cây đã hồi phục, cần chăm sóc đúng cách để đảm bảo phát triển bền vững.

Bón phân trở lại

Khi cây đã ra được cơi đọt non mới và bộ rễ đã phục hồi tương đối, tiến hành bón phân vào đất.

Sử dụng phân NPK có công thức cân đối hoặc ưu tiên hàm lượng Lân và Kali. Có thể kết hợp bón phân hữu cơ hoai mục để cải tạo đất lâu dài.

Bón lượng vừa phải, chia làm nhiều lần bón, cách nhau khoảng 15-20 ngày.

Phòng trừ sâu hại và nấm bệnh

Mục tiêu: Bảo vệ cây khỏi các đối tượng gây hại trong giai đoạn cây còn yếu.

Thực hiện:

Cây sau ngập úng rất yếu, sức đề kháng kém, dễ bị sâu bệnh tấn công (như rầy, rệp, bệnh thán thư, ghẻ...).

Thường xuyên thăm vườn, phun thuốc phòng trừ định kỳ khi phát hiện sâu bệnh chớm xuất hiện.

Phục hồi lúa sau lũ lụt ngập úng

Nhổ thử cây lúa lên để kiểm tra. Nếu bộ rễ vẫn còn trắng, dù lá có thể hơi úa vàng, cây lúa vẫn có khả năng phục hồi. Nếu thân lá mềm nhũn, rễ bị thối đen, rất ít rễ trắng, thân cây đang nẫu ra. Những cây này gần như không còn sức sống.

• Thiệt hại < 70%: Nhổ dặm, cấy tỉa từ ruộng cùng giống, cùng trà để đảm bảo mật độ.
• Thiệt hại > 70%: Gieo cấy lại giống lúa ngắn ngày hoặc chuyển sang cây trồng khác phù hợp.

KHÔNG bón phân (đặc biệt là đạm) ngay lập tức, tập trung kích thích bộ rễ: Sử dụng các chế phẩm hỗ trợ ra rễ để giúp cây nhanh chóng phục hồi.

Lưu ý phòng trừ ốc bươu vàng sau bão lũ. Lũ lụt là điều kiện lý tưởng cho nhiều dịch hại phát triển, đặc biệt là ốc bươu vàng. Ốc từ kênh mương sẽ theo dòng nước tràn vào ruộng và cắn phá lúa non. Dùng lưới mắt nhỏ chắn ở các cửa lấy nước vào ruộng để ngăn ốc di chuyển vào.